Zobacz

1 lutego 2013

Dlaczego mówimy „Włochy”, a nie „Italia”?


Skąd w języku polskim wzięła się ta - skądinąd dość zabawna - nazwa kraju, który na całym świecie znany jest jako “Italia”? Czy rzeczywiście (jak sądzą niektórzy) ma ona coś wspólnego z owłosieniem, może ma związek z królową Boną, a może wyjaśnienia tej zagadki powinniśmy szukać zupełnie gdzie indziej, na przykład w dalekiej Walii? Brzmi mało prawdopodobnie? Zapraszam do lektury.

Zapewne większość z nas zadała sobie kiedyś pytanie: dlaczego w języku polskim ojczyznę Petrarki określamy dziwacznym terminem Włochy? Wszak w znakomitej większości języków, począwszy od tych najbliższych nam - słowiańskich, po te najbardziej egzotyczne, nazwa tego kraju jest mniej lub bardziej zniekształconą formą słowa Italia. Co więcej, sami czasem używamy tego ostatniego wyrazu w różnych kontekstach, nie jest więc ono dla nas czymś absolutnie nieznanym! Dlaczego więc Włochy, a nie Italia?

Etymologia oparta na legendach
Różnie tłumaczy się etymologię tego słowa. Utarło się mówić, że nazwa ta została nadana mieszkańcom Półwyspu Apenińskiego ze względu na ich bujne czupryny oraz ciemne i gęste owłosienie. Ile może być w tym prawdy? Może wiele osób rozczaruję, ale pewnie tyle samo, co w stwierdzeniu, że bracia Lech, Czech i Rus naprawdę założyli wszystkim znane państwa słowiańskie. Rozwiązanie to najprostsze i najbardziej, chyba, rozpowszechnione, ale, jak to często bywa w takich wypadkach, nie mające nic wspólnego z rzeczywistością. Istnieją i inne “teorie” z pogranicza legendy i anegdoty na ten temat, ale przytoczę jeszcze tylko jedną z nich, która wydała mi się zabawna. Otóż, zgodnie z podaniem, podczas pierwszych dni pobytu królowej Bony Sforzy w Polsce, jej świta, która wraz z nią przybyła z dalekiej Italii, komentowała wszystko, co Polacy raczyli jej pokazać, słowami “o sì, o sì!”. Tym sposobem przylgnęło do nich określenie “Osi”, które z czasem przeszło w znaną dzisiaj nazwę Włosi. Sympatyczne, prawda?

Prawdziwe pochodzenie terminu „Włochy”
Prawdziwa etymologia słowa Włochy w języku polskim nie jest skomplikowana, ale może być dla niektórych rozczarowująca. Z doświadczenia wiem, że Polakom jednak bardziej podobają się powyższe legendy niż jakiekolwiek tłumaczenia naukowe. W każdym razie, przechodząc już do konkretów, w grę wchodzi tutaj stary mechanizm nadawania nazwy danemu państwu na podstawie określeń jednego z plemion, które historycznie jego teren zamieszkiwało. Jeżeli przyjrzymy się bliżej temu zjawisku, zauważymy, że np. nazwa Polska pochodzi od zachodniosłowiańskiego plemienia Polan, francuska nazwa Niemiec brzmi Allemagne ze względu na starogermański związek plemienny Alemanów, Węgrzy nazywają nas Lengyel (pamiętacie Lędzian?), a nam zdarza się nazywać ich Madziarami, czyż nie? Tak samo sprawa wygląda z naszymi Włochami.
W czasach starożytnych tereny dzisiejszych Włoch zamieszkiwało celtyckie plemię Wolków (lub Wolsków), które w językach germańskich określane było jako Walh, co znaczyło po prostu “obcy”. My, Polacy, jak to często bywało w naszej historii, zapożyczyliśmy to słowo od naszych zachodnich sąsiadów (w formie Wołch lub Wałch) i użyliśmy go na oznaczenie wszystkich ludów romańskich. Ten sam źródłosłów, podam jako ciekawostka, ma także słowo Wołosi, które jest używane na określenie przodków dzisiejszych Rumunów, oraz nazwa krainy historycznej w Rumunii – Wołoszczyzny. Podana wyżej forma Wałch na zasadzie tzw. przestawki fonetycznej przybrała znaną dziś wszystkim formę Włoch i zawęziła swój zakres znaczenia jedynie do mieszkańców Półwyspu Apenińskiego. Słowo Italia, istniejące równolegle w języku polskim, pozostało w użyciu jedynie jako ozdobnik stylistyczny i określenie starożytnego państwa na terenie dzisiejszych Włoch.

Zaczęło się od celtyckiego plemienia
Choć plemię Wolków (które - zaznaczam jeszcze raz - było pochodzenia celtyckiego, a nie romańskiego!) wywędrowało dawno, dawno temu ze swoich pierwotnych siedzib i osiedliło się na Wyspach Brytyjskich, stając się protoplastą dzisiejszych Walijczyków, to ślad ich bytności w Italii pozostał żywy do dziś w języku polskim. Może wydać się to dziwne, ale angielskie określenia Walii i Walijczyków (Wales oraz Welsh) pochodzą od tego samego słowa, co polskie Włoch i Włochy. Niezwykłe, że wszystko to zaczęło się od mało znanego celtyckiego plemienia Wolków, którzy z dzisiejszymi Włochami nie mieli w zasadzie nic wspólnego.
Teraz już nie powinno nas śmieszyć, że przed kilkoma laty jeden z naszych znanych polityków śpiewał “Marsz, marsz Dąbrowski, z ziemi polskiej do Wolski”. Nie mylił się przecież tak bardzo, jak mogłoby się wydawać!

2 komentarze:

  1. Adrian...Myślę ze zbyt pewnie,jakby to było jedyne prawdziwe wytłumaczenie,piszesz o pochodzeniu słowa Włochy. Pamiętaj ze Słowianie zanim byli chrześcijanami to przez co najmniej parę tysięcy lat mieli swoje mity,legendy i wierzenia które to własnie pozwoliły im przetrwać ze swoja mowa do dzisiaj. Ja mam całkiem inne zdanie,jestem Słowianinem i szukam odpowiedzi w słowach i w historii. Tak najpewniej słowo Włochy pochodzi od słowa Wołochy a to znów od słowa Wolosz(Woloszcz). Czyli od boga-stróża pośmiertnego raju Słowian,tego który wołał na tamten świat,do raju. Po prostu w mitach Słowian w pośmiertnym świecie-raju były piękne zorganizowane miasta ze strażnikami-żołnierzami i wszyscy mieli tam spełniać swe role według zasług-administracja. Najpierw niewolnicy którym udało się uciec a potem i podróżnicy,opisywali po powrocie to co widzieli dokładnie tak jak pośmiertny raj. Mieszkańców po prostu kojarzono z Wołochami tak jakby to tam miał być ten raj albo jakby umiłowali się w tworzeniu(mieszkańcy półwyspu za górami-Alpami) świata pośmiertnego Wołosza-Wołocha już tutaj na ziemi za życia a nie w podziemnym świecie. Wiec Wloch to Woloch albo Woloszcz. Mozna to udowadniać bez końca i bez tego co nam narzuciła cywilizacja wojny-rzymska czyli za pomocą mowy i slow w których drzemie cala tajemnica. Wiesiek.

    OdpowiedzUsuń
  2. Czesc , chcialbym tylko skierowac twoja uwage na mape https://culture.pl/pl/galeria/galeria-geografii-klaudiusza-ptolemeusza tam znajdziesz wyraz Valachia . Mapa byls stworzona w poczatkach naszej ery . Chyba latwiej wyobrazic sobie Vlachy Wlochy niz podstepne plemie Obcych. Nazywac siebie samego obcy to tak jakos ....A juz nazywac Wolkow ( wolok to po rosyjsku wilk) ze to Walh od ktorego przeszlo znowu jako wilk ? Slowo wilk pochodzi zas z Sanskrytu a to bardzo stary jezyk. Niemcy tez chyba by nie odmieniali walh-walhy ale raczej walhen. Na poparcie dodam ze tam gdzie byla Valachia jest teraz Wolowszczyzna. Walach zas to wykastrowany kon.

    OdpowiedzUsuń